Kłopoty finansowe i niewypłacalność firm zwykle nie pojawią się nagle. Na ogół jest to proces trwający nawet lata. Różne mniejsze czy większe problemy nakładają się jeden po drugim pogarszając sytuację firmy.
Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny”. Ta niewypłacalność została dokładnie określona w Pawie Upadłościowym.
Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 11 Prawa Upadłościowego, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Nowa definicja kładzie nacisk na badanie stanu ekonomicznego dłużnika, przełamując nieco praktykę sądów polegająca na badaniu tylko formalnej strony pojęcia niewypłacalności. Domniemywa się przy tym, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Jest to domniemanie, które można poważyć. Dłużnik bowiem może wykazać, że sam fakt niewykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez okres przekraczający trzy miesiące nie oznacza, że na trwałe utracił on zdolność do ich wypełnienia.
Zobowiązuje to jednak do bardzo starannego monitorowania sytuacji firmy, nie tylko finansowej. Należy obserwować charakterystyczne sygnały zagrożenia upadłością. Precyzyjna selekcja i interpretacja tych sygnałów mogą stać się początkiem programu naprawczego i restrukturyzacyjnego przywracającego firmie dobrą kondycję.
Symptomy zewnętrzne, makroekonomiczne pogarszającej się kondycji firmy:
- Recesja – pogarsza kondycje finansowa firm. Analiza sytuacji firmy w czasie recesji powinna prowadzić do zmian zmniejszających lub odwracających skutki recesji.
- Rosnąca inflacja – nagły wzrost stóp procentowych powoduje problemy z pozyskaniem kapitału, spłacaniem kredytów…
- Deflacja – zmiana poziomu cen charakteryzowana jako deflacja uznawana jest za bardziej groźną niż inflacja, gdyż spadające ceny wywołują odłożenie inwestycji i konsumpcji, nakręcając dalszy spadek cen.
- Regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej. Niestabilność przepisów stać się przyczyną powstania trudności w firmie.
- Restrykcyjna polityka fiskalna i różnice w interpretacji.
- Restrykcyjna polityka polityka kredytowa, która powoduje wysokie koszty kredytów.
- Cykle gospodarcze – następujące po sobie wahania koniunktury trwające od kilku miesięcy do kilkunastu lat. Dlatego tak ważne staje się planowanie strategiczne.
- Negatywne czynniki demograficzne. Starzejące się społeczeństwo i wydłużający się czas życia okupione są wzrostem wydatków.
- Klęski żywiołowe.
- Sytuacja w branży w której działa firma. Spadek popytu na produkty całej branży to bardzo istotna informacja, bo nie odnosi się tylko do pojedynczego podmiotu, ale do wszystkich uczestników rynku.
Symptomy wewnętrzne, w firmie pogarszającej się kondycji firmy:
- Niski poziom kwalifikacji kadry jest jedną z najważniejszych przyczyn prowadzących do upadłości.
- Błędy strategiczne w polityce finansowej, przestarzałe technologie, zbyt szybki wzrost przedsiębiorstwa, brak know how, błędny marketing, gama produktów nie odpowiadających na potrzeby klientów, brak zrozumienia potrzeb rynku, błędne inwestycje.
- Błędy organizacyjne: nieodpowiednia forma prawna, błędna struktura organizacyjna, brak sprawnego systemu obiegu informacji, nieodpowiednia rekrutacja pracowników.
- Niewłaściwa kontrola finansów firmy, brak kapitałów własnych, zbyt wysokie koszty, złe zarządzanie kapitałem obrotowym, brak zdolności kredytowej. W szczególności zwrócić należy uwagę na:
a. zmniejszanie się przychodów firmy i tracenie udziału w rynku;
b. rokroczne pogorszenie się wskaźników rentowności;
c. problemy z utrzymaniem płynności finansowej i wynikające z tego zapotrzebowanie na gotówkę;
d. wzrost kosztów finansowych;
e. wyprzedaż majątku i zapasów po zaniżonych cenach;
f. wzrost stanów magazynowych;
g. strata na rzecz konkurencji kluczowych klientów;
h. wzrost liczby reklamacji;
i. niski poziom technologii produkcji;
j. częsta zmiana dostawców;
k .fluktuacja zamówień;
l. zmniejszające się wskaźniki wykorzystania majątku przedsiębiorstwa;
ł. zamrożenie inwestycji;
m. obniżenie budżetów reklamowych oraz badawczo-rozwojowych;częste zmiany na strategicznych stanowiskach;
n. silna pozycja związków zawodowych;
o. zwolnienia pracowników.
Prowadzenie przedsiębiorstwo w kryzysie wymaga dużego doświadczenia i pełnego zaangażowania.
Zadanie doradcy restrukturyzacyjnego:
Analiza symptomów i zdiagnozowanie przyczyn przez doradce restrukturyzacyjnego pozwalają podjąć kroki zmierzające do odwrócenia procesu pogorszenia sytuacji firmy. Ma to bardzo duże znaczenie nie tylko dla jednego przedsiębiorstwa, ale też dla całej gospodarki. Podnoszenie rentowność przedsiębiorstw należy do priorytetów Państwa.