Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje zmiany dotyczące upadłości konsumenckiej. Przygotowywany projekt nowelizacji znacznie zliberalizuje zasady ogłoszenia upadłości przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.

Projekt dotyczy wyeliminowania z prawa upadłościowego przesłanki uniemożliwiającej ogłoszenie upadłości konsumenckiej: doprowadzenie do niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Celem takich zmian jest realizowanie polityki drugiej szansy. Przez ułatwienie oddłużania i umarzania długów zaciągniętych w przeszłości można minimalizować ryzyko unikania płacenia podatków przez dłużników w obawie przed wierzycielami i nie podejmuje legalnego zatrudnienia, co stawia dłużników poza normalnie funkcjonującym społeczeństwem. Stosowanie polityki drugiej szansy aktywizuje dłużników w budowaniu PKB .

Wyeliminowanie z prawa upadłościowego przesłanki uniemożliwiającej ogłoszenie upadłości konsumenckiej – doprowadzenie do niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, spowoduje, że sąd rozstrzygnie o ogłoszeniu upadłości, a w drugim kroku będzie weryfikował przyczyny.

Złagodzenie przesłanek ogłoszenia upadłości połączone będzie z wydłużeniem okresu spłaty układu – z 3 lat obecnie do 4–8, w zależności od stopnia przyczynienia się do stanu niewypłacalności.

Przepisy Prawa upadłościowego w przypadku istotnej poprawy sytuacji majątkowej dłużnika dopuszczają, na wniosek każdego z wierzycieli, poszerzenia planu spłaty poprzez zwiększenie obciążenia dłużnika. W praktyce można spotkać się z sytuacją, w której dłużnik w trakcie wykonywania planu spłaty otrzyma wartościowy spadek lub darowiznę i będzie musiał podzielić się tym aktywem z wierzycielami, czyli zapłacić wyższą ratę.

Poza tym pamiętać trzeba, że w okresie wykonywania planu spłaty dłużnik obowiązują określone ograniczenia w rozporządzaniu jego majątkiem. Prawa upadłościowego zakazuje dłużnikowi dokonywania czynności prawnych dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć wykonywanie planu spłaty. Sytuacja majątkowa i sposób rozporządzania majątkiem przez dłużnika mogą być prześwietlane przez wierzycieli. Wierzyciele mogą zgłaszać wnioski celem ustalenia innej wysokości spłaty. Wydłużenie okresu spłaty może skomplikować sytuację dłużnika.

Porozumienie z wierzycielem

Ministerstwo Finansów przygotowuje także nowe rozwiązanie, w którym dłużnik z pominięciem drogi sądowej będzie mógł zawrzeć porozumienie z wierzycielem dotyczące sposobu zadłużenia i będzie mógł skorzystać z pomocy doradcy restrukturyzacyjnego. Dopiero w przypadku braku osiągnięcia porozumienia sąd rozpocznie postępowanie upadłościowe.

Nie wiadomo jeszcze, jak dokładnie będzie wyglądać procedura wypracowania porozumienia z wierzycielami.

Przyspieszenie umorzenie zobowiązań

W projekcie zmian zaplanowano także przyspieszenie umorzenia zobowiązań. Proponuje się m.in. odstąpienie od fazy likwidacji majątku w przypadku gdy dłużnik nie ma majątku. Sąd, badając wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, mógłby zadecydować o rezygnacji z etapu likwidacji majątku i dalej przejść do umorzenia zobowiązań.

Przed podjęciem decyzji o umorzeniu zobowiązań sąd powinien zweryfikować, czy informacje wskazane we wniosku są prawdziwe oraz czy dłużnik nie wyzbył się majątku celowo.

Liberalizacja przepisów została ograniczona dodatkowymi warunkami, takimi jak okres spłaty wydłużony do 8 lat.

Trudno dziś przewidzieć jak będą orzekać sądy upadłościowe, jeżeli z przepisów zostanie usunięta przesłanka rażącego przyczynienia się do niewypłacalności. Może okazać się, że sądy będą uważniej przyglądać się wnioskom i jeżeli stwierdzą, że dłużnik przyczynił się do powstania stanu niewypłacalności, wyznaczą maksymalny, 8-letni okres spłaty układu.