26.06.2017 weszło w życie unijne rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 2015/848 z 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego. Przepisy te regulują m. in. zasady określania sądu właściwego do wszczęcia postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego w razie niewypłacalności dłużnika pochodzącego z państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Dłużnicy prowadzący transgraniczną działalność oraz ich wierzyciele zyskują większą elastyczność w planowaniu działań zmierzających do sądowej restrukturyzacji zadłużenia.
Załącznik A do rozporządzenia, poszerzono o 19 nowych typów postępowań z różnych państw członkowskich. Włączone zostały m.in. wszystkie postępowania restrukturyzacyjne wprowadzone ustawą z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne. Skutkiem będzie automatyczne stosowanie m.in. polskich instrumentów restrukturyzacyjnych w całej UE. Wcześniej niektóre krajowe procedury restrukturyzacyjne nie były objęte unijnymi przepisami i w rezultacie nie mogły być wykorzystywane w sprawach transgranicznych.
Co zadecyduje o wyborze państwa członkowskiego UE w którym będzie prowadzona upadłość ?
Nowe rozporządzenie doprecyzowuje zasady określania sądu właściwego do wszczęcia postępowania w razie niewypłacalności dłużnika pochodzącego z państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Właściwość sądu określa się według miejsca, w którym dłużnik posiada „główny ośrodek podstawowej działalności” (ang. COMI, centre of main interest). Miejsce to wyznacza jurysdykcję sądu danego państwa członkowskiego do wszczęcia postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego. W praktyce przesądzenie o położeniu COMI danego podmiotu np. w Niemczech pozwala skorzystać z instrumentów prawnych przewidzianych prawem niemieckim.
Nowe rozporządzenie rozstrzyga, że COMI danego dłużnika znajduje się w kraju, w którym ten regularnie zarządza swoją działalnością gospodarczą, w sposób rozpoznawalny dla osób trzecich.
Uciekanie z upadłością za granicę
Zdarza się, że dłużnicy celowo dążą do zmiany swojego COMI tak, aby postępowanie prowadzone było w korzystniejszym dla nich prawodawstwie. Powstało określenie forum shopping (turystyka upadłościowa). W efekcie takich działań wierzyciele mogli być zaskakiwani przez dłużników postępowaniem głównym otwartym w innym porządku prawnym. Celem było uniknięcie nieuczciwego forum shoppingu, tj. takiego, które dokonywane jest w celu pokrzywdzenia wierzycieli.
Zgodnie z nowym rozporządzeniem w przypadku gdy dłużnik przeniósł swoją siedzibę statutową w ciągu trzech miesięcy poprzedzających wniosek o wszczęcie postępowania głównego, domniemywa się, że taki zabieg miał charakter pozorny.
W nowym rozporządzeniu zagwarantowano także prawo wierzyciela do zaskarżenia postanowienia o wszczęciu głównego postępowania upadłościowego, jeśli uważa on, że COMI dłużnika znajduje się w innym państwie. Jest to mechanizm mający pomóc wierzycielom w sytuacjach, gdy zachodzi podejrzenie, że przeniesienie COMI może mieć charakter pozorny.
Unijny Rejestr upadłościowy
Rozporządzenie zobowiązało państwa członkowskie do utworzenia elektronicznego rejestru, do którego wpisywane będą informacje o wszczęciu postępowań. Dzięki temu wierzyciele będą mieli lepszy dostęp do informacji o postępowaniach toczących się w poszczególnych krajach UE. Polski Centralny Rejestr Upadłości i Restrukturyzacji wystartuje 1 lutego 2018 r. Do czerwca 2019 r. Komisja Europejska ma zapewnić połączony dostęp do wszystkich rejestrów.
Wejście w życie unijnego rozporządzenia nr 2015/848 w sprawie postępowania upadłościowego jest szczególnie ważne dla polskich przedsiębiorców pozostających w kontaktach handlowych z podmiotami mającymi siedziby lub prowadzącymi działalność gospodarczą na terytorium innego państwa członkowskiego UE.
Istotne jest ujednolicenie zasad dotyczących ustalania jurysdykcji sądowej w sprawach upadłościowych i restrukturyzacyjnych, a więc sposobu rozstrzygania, w którym państwie będzie prowadzone główne postępowanie upadłościowe czy restrukturyzacyjne. Unijny prawodawca przyjął, że wyłącznie właściwym do prowadzenia upadłości i restrukturyzacji jest sąd miejsca, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich. To duże ułatwienie dla wierzycieli w dochodzeniu ich praw. Wierzyciel może przeciwdziałać niekorzystnej restrukturyzacji na mocy przepisów obowiązujących w innym kraju UE, czyli reguły redukcji lub ograniczeniu swoich wierzytelności.